خبرگزاری

نیمه شعبان، روز ۱۵ شعبان و سالروز تولد امام دوازدهم شیعیان می‌باشد. در برخی روایات، شب نیمه شعبان پس از شب قدر برترین شب‎ها دانسته شده است. گروهی از شیعیان در این شب به شب زنده‌داری و اعمال مذهبی مشغول می‎شوند. برخی از اهل سنت و طریقت‎های تصوف نیز به فضیلت این شب معتقدند.

جشن نیمه شعبان از بزرگترین جشن‌های شیعیان است که به مناسبت میلاد امام مهدی(عج) در مناطق شیعه‌نشین جهان برگزار می‎شود. در ایران، مسجد جمکران و در عراق، کربلا محل تجمع شیعیان در این روز است. این روز در تقویم رسمی ایران تعطیل رسمی است و روز جهانی مستضعفان نام گرفته است.
  
نیمه شعبان در روایات
روایات نقل شده از پیامبر اکرم (ص) و امامان شیعه بر اهمیت شب‌زنده‌داری و عبادت در شب نیمه شعبان تأکید دارد؛ از جمله در روایتی آمده است: جبرئیل در شب نیمه شعبان پیامبر را از خواب بیدار کرد و ایشان را به برپایی نماز، قرائت قرآن، دعا و استغفار در این شب سفارش نمود.[۱] در روایتی دیگر، یکی از همسران پیامبر از عبادت خاص و سجده‎های طولانی و متعدد پیامبر در شب نیمه شعبان خبر داده است.[۲] در احادیثی از امام علی(ع) و امام صادق(ع) نیز بر عبادت و انجام اعمال خاص شب نیمه شعبان تأکید شده است.[۳]

دسته‎ای دیگر از روایات، حاکی از اهمیت نیمه شعبان به سبب تولد امام مهدی (عج)، آخرین حجت خدا بر مردم است.[۴]

اسامی دیگر شب نیمه شعبان
برات: برات به معنای حواله، سند و نوشته‌ای که به کسی دهند تا به استناد آن، پول یا هر چیز دیگر را از دیگری بگیرد. به حواله معنوی نیز برات می‌گویند و از آنجا که در شب نیمه شعبان خداوند برات (سند) آزادی از جهنم را به بندگان خود می‎بخشد به این شب، شب برات گفته می‎شود.[۵]

ليلة الصک: صک معرّب چک فارسی و مترادف برات است.[۶]

برات کاندیلی: در ترکیه به این شب، برات کاندیلی گفته می‎شود.

شب رهایی: در آسیای جنوبی به شب نیمه شعبان، شب رهایی گفته می شود.[۷]

پانزدهم شعبان تنها برای شیعیان اهمیت ندارد بلکه برای اهل سنت نیز جایگاه خاصی دارد

 
فضیلت نیمه شعبان
روایات متعددی در اهمیت و فضیلت شب و روز نیمه شعبان وجود دارد. بخشی از فضیلت‎های این شب در ذیل آمده است:

گشایش درهاى خشنودى، بخشش، روزى و نیكى در شب نیمه شعبان؛[۱۲]
تقسیم روزی و ثبت شدن زمان مرگ انسان؛[۱۳]
بخشیدن همه انسان‎ها غیر از مشرک، قمارباز، فرد قطع رحم كرده، شراب خوار و فردی که بر انجام گناه اصرار می‎ورزد.[۱۴]
برترین شب‌ها پس از شب قدر.[۱۵]

نیمه شعبان از دیدگاه اهل سنت
پانزدهم شعبان تنها برای شیعیان اهمیت ندارد بلکه برای اهل سنت به ویژه طریقت‎های تصوف آن نیز جایگاه خاصی دارد. روایات متعددی از پیامبر(ص) و صحابه درباره اهمیت عبادت در این شب و مشخص شدن روزی و مقدرات انسان در آن وجود دارد.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] برخی از علمای اهل سنت در صحت این روایات تردید داشته و وجود فضیلت برای شب نیمه شعبان را رد می‎کنند این در حالی است که ابن تیمیه، نظریه پرداز سلفیه، نیز نتوانسته فضیلت این شب را نادیده بگیرد اما اجتماع مسلمانان در مسجد برای احیا و خواندن نماز صد رکعتی این شب را بدعت دانسته است.[۲۱]بر همین اساس علمای سلفی قرن چهاردهم و پانزدهم هجری نظیر تهانوی، یوسف قرضاوی و محمد صالح منجد شب زنده داری و برگزاری مراسم شب برات را عملی بی‎اساس و بدعت می‎دانند.[۲۲][۲۳][۲۴]

اهل سنتِ معتقد به فضیلت نیمه شعبان، به شب زنده‎داری و انجام امور عبادی نظیر خواندن قرآن، برپایی نمازهای مستحبی، دعا و روزه داری در روز نیمه شعبان اهتمام می‎ورزند. این شب نزد آنان نیز به شب برات معروف است.[۲۵][۲۶][۲۷] خواندن صد رکعت نماز یا همان صلوة الخیر که در آن هزار بار سوره توحید خوانده می‎شود از جمله اعمال عبادی مشترک میان شیعه و اهل سنت است.[۲۸] مراسم شب برات در برخی از مناطق اسلامی نظیر شبه قاره هند با زیارت قبور، دادن غذا و صدقه به نیازمندان همراه است.[۲۹] 

==============================================

پانویس
مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق ج ۹۸، ص۴۱۳.
سید بن طاووس، اقبال الأعمال، تحقیق:جواد قیومی اصفهانی، ص۲۱۷-۲۱۶.
سید بن طاووس، اقبال الأعمال، تحقیق:جواد قیومی اصفهانی، ص۵۴۰؛ مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۸۴ و ۸۵.
سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الأعمال، تحقیق:جواد قیومی اصفهانی، ص۲۱۸ و ۲۱۹.
علی اکبر دهخدا، لغت نامه، ذیل «برات»، زیرنظر محمدمعین، تهران ۱۳۲۵ـ۱۳۵۹ش.
رامپوری، غیاث اللغات، به اهتمام منصور ثروت، ص۵۰۳ـ۵۰۴.
با شکوه ترین جشن تولد برای کامل ترین انسان، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ص۳۳۹؛ طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۹.
طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۱. شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۶.
کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲۹، ح۵ و ص۵۱۴، ح۱. ابن‎بابویه، محمد بن علی، مترجم: محمد باقر کمره‎ای، کمال‎الدین و تمام النعمة، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۰۴؛
طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۳۹۶، حدیث ۳۶۷.
سید بن طاووس، اقبال الاعمال، تحقیق:جواد قیومی اصفهانی، ص۲۱۲؛ مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۴۱۳.
سید بن طاووس، اقبال الاعمال، تحقیق:جواد قیومی اصفهانی، ص۲۱۲؛ مجلسی، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۴۱۳.
سید بن طاووس، اقبال الاعمال، تحقیق:جواد قیومی اصفهانی، ص۲۱۷-۲۱۶.
سید بن طاووس ص۲۰۹؛ مجلسی، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۸۵.
منذری، الترغیب والترهیب، عبدالعظيم بن عبدالقوی تحقیق: ابراهیم شمس الدین، دارالكتب العلمية، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۳و۷۴؛ ج۳، ص۶۷، ۲۳۳ و۳۰۷-۳۰۹.
البانی، السلسلة الصحیحة، رياض، مكتبة المعارف للنشر والتوزيع، ج۳، ص۱۳۵؛ ج۴، ص۸۶.
ابن حجر عسقلانی، الأمالی المطلقة، تحقیق: حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، ص۵۲.
بیهقی، شعب الایمان، بیروت، دارالکتب العلمیة/منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول، ج۳، ص۳۷۸-۳۸۶.
احمد نگری، جامع العلوم، بیروت، ۱۳۹۵ق، ج۳، ص۱۷۹.
ابن تیمیه، فتاوای، بیروت، دارالكتب العلمية، چاپ اول، ج۵، ص۳۴۴.
تهانوی، تسهیل بهشتی زیور، به اهتمام اساتید جامع الرشید، کتاب گهر، کراچی، ۱۳۲۷ق، ص۷۵.
حکم شرعی شب زنده‎داری و برگزاری مراسم عبادی به مناسبت نیمه شعبان، پایگاه اینترنتی یوسف قرضاوی.
عطيه صقر، شب نیمه شعبان؛ فضیلت و حکم شرعی شب زنده‎داری در آن، پایگاه اینترنتی اسلام آن لاین.
ملتانی، بهاء الدین زکریا، الاوراد، اسلام آباد، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۷۴ـ۱۷۶.
علوی کرمانی، محمد، سیر الاولیاء، اسلام آباد، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۰۵.
نوربخش، محمد بن محمد، الفقه الاحوط، کراچی، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۱۲ـ۱۱۳.
علوی کرمانی، سیرالاولیاء، اسلام آباد، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۰۵.
احمد دهلوی، فرهنگ آصفیه، ذیل «شب برات»، لاهور، ۱۹۸۶ق.

منبع: fa.wikishia.net